The main military medical organisations in the rebel army, 1936-1939

Autores/as

  • Joan Serrallonga Universitat Autònoma de Barcelona

DOI:

https://doi.org/10.53351/ruhm.v4i7.98

Palabras clave:

Los organismos centrales de sanidad militar en el ejército sublevado, 1936-1939, etaguardia, experiencia de combate, reclutamiento, guerra, guerra civil, guerra total,

Resumen

Title: The main military medical organisations in the rebel army, 1936-1939.

Título: Los organismos centrales de sanidad militar en el ejército sublevado, 1936-1939.

 

[EN] Abstract: For an accurate study of the 1936-1939 Spanish Civil War, it is important to analyze military health care. The reshuffle of the Military Medical Corps during the Republic reduced its staff and reinforced it. Medical Corps officers were divided after the military uprising of 1936. Rebels kept organic continuity, completely centralized around the Main Headquarters and the Board of Services. Healthcare network was rebuilt from military divisions and invested with an attractive mobile structure. Medical troops were increased by urgent measures. The appointment of civil doctors and pharmacists was the most effective and lasting one. New military doctors would obtain good jobs in the first post war period.

Keywords: Spanish Army, Military Medical Corps, Spanish Civil War, Military hospitals

 

[ES] Resumen: Para estudiar la Guerra Civil española de 1936-1939 resulta crucial evaluar la asistencia sanitaria militar. La remodelación del Cuerpo de Sanidad militar durante la República redujo los efectivos y ganó en firmeza. Al producirse la sublevación militar de 1936 los mandos de Sanidad Militar se dividieron. En línea de continuidad orgánica los sublevados centralizaron por completo este Cuerpo entorno a la Jefatura de Servicios y la Junta Facultativa e implementaron urgentes medidas para conseguir efectivos. La asimilación de médicos y farmacéuticos civiles será la más efectiva y de mayor alcance. La red asistencial se construyó en base divisionaria y con una atrayente estructura móvil. En la inmediata posguerra la útil colocación situó a los asimilados.

Palabras clave: Ejército español, Sanidad militar, Guerra Civil de 1936- 1939, Hospitales militares

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Biografía del autor/a

Joan Serrallonga, Universitat Autònoma de Barcelona

Joan Serrallonga es profesor de Historia Contemporánea, ha centrado su investigación en el estudio de las condiciones de vida y de trabajo de la clase obrera de época contemporánea, en el análisis de la Guerra Civil y algunos aspectos del franquismo. Entre sus publicaciones se pueden citar La vida i la mort a la Catalunya treballadora. Osona, 1880-1920 (1992); El groc a la tardor: febre, misèria i explotació (1995); “La Guerra de África y el cólera, 1859-1860” (Hispania, 1998); Refugiats i desplaçats dins la Catalunya en guerra, 1936-1939 (2004); “El moviment obrer i les forces de la lluita antifranquista a Catalunya” a El franquisme a Catalunya (2006); Pablo Iglesias (2007); “Sanitat i Assistència Social (1931-1939)” a Generalitat de Catalunya. Obra de Govern (2007-2009); “Las causas militares. La política colonial en Marruecos” a La Semana Trágica de Cataluña (2009). Ha sido investigador principal del proyecto de I+D “Vivir en guerra’ (HAR2009-10213)

Citas

Actas del Congreso Médico Militar celebrado en Castellón los días 9, 10 y 11 de febrero del año 1939, Barcelona, Imprenta Clarasó - Ediciones científico-médicas, 1939.

Michael ALPERT: La reforma militar de Azaña: 1931-1933, Madrid. Siglo XXI, 1982.

Michael ALPERT: “Soldiers, Politics and War”, in Paul PRESTON (ed.), Revolution and War in Spain, 1931-1939, New York, Methuen, 1984, pp. 202-224.

Alejandro BELÁUSTEGUI: Sanitarios militares en la Guerra de África, 1909-1927, Madrid, Ministerio de Defensa, 2011.

Jesús BESCÓS TORRES: "Las enfermeras en la Guerra de España (1936-1939)", Revista de Historia Militar, 26:53 (1982), pp. 97-143.

Juan BOSCH MARÍN: La asistencia sanitaria a la madre y al niño, Madrid, s.n. 1942.

M. BROGGI: Memòries d'un cirurgià, Barcelona, Edicions 62, 2001.

Gabriel CARDONA: El poder militar en la España contemporánea hasta la guerra civil, Madrid, Siglo XXI, 1983.

Nicholas CONI: “Medicine and the Spanish Civil War”, Journal of the Royal Society of Medicine, 95 (2002), pp. 147-150.

Nicholas CONI: Medicine and warfare: Spain, 1936-1939, London, Routledge, 2007.

Martín DE FRUTOS: Hospitales de Burgos durante la Guerra Civil 1936-1939, Burgos, Ayuntamiento de Burgos, 2009.

F. DURAN JORDÁ: “The Barcelona Blood-transfusion Service”, Lancet, 233 (1939)

Pedro FERRER CÓRDOBA: “La Sanidad en la Marina republicana”, en D. GARCÍA SABELL (ed.), Los médicos y la medicina en la Guerra civil española, Madrid, Beecham, 1986, pp. 127-38.

Luis GÓMEZ RODRÍGUEZ: “La evolución del servicio farmacéutico militar español en el siglo XX”, PhD thesis, Universidad Complutense de Madrid, 1989.

M. JUNOD: Le troisième combatant, s.l., s.n., 1947.

Judith KEENE: Fighting for Franco. International Volunteers Spain during the Spanish Civil War, 1936-1939, London & New York, Continuum, 2001.

Pedro LAÍN: “Prólogo a un libro de pícaros”, en Rogelio PÉREZ OLIVARES: Anecdotario pintoresco, Madrid, s.n., 1944.

Pedro LAÍN ENTRALGO: Descargo de conciencia (1930-1960), Barcelona, Barral, 1976.

Pablo LARRAZ: Entre el frente y la retaguardia. La sanidad en la Guerra Civil: el Hospital ‘Alfonso Carlos’ de Pamplona, 1936-1939, Madrid, Actas, 2004.

Pablo LARRAZ y Cristina IBARROLA: “Los pies de Teruel. Asistencia y tratamiento de las heridas en los hospitales navarros durante la guerra civil”, Anales del Sistema Sanitario de Navarra, 28 (2005), pp. 197-212.

Josep M. MASSONS ESPLUGAS Historia de la Sanidad militar española, Barcelona, Pomarés Corredor, 1994, 4 vols.

James MATTHEWS: Reluctant Warriors. Republican Popular Army and Nationalist Army in the Spanish Civil War, 1936-1939, Oxford, Oxford UP, 2012.

M. MILÁ NOLLA: “La mujer en la guerra: enfermeras”, en D. GARCÍA SABELL (ed.), Los médicos y la medicina en la Guerra civil española, Madrid, Beecham, 1986.

Gustau NERÍN: La guerra que vino de África, Barcelona, Crítica, 2005.

Fernando PUELL: Historia del Ejército en España, Madrid, Alianza, 2000.

Real Academia Nacional de Medicina, Discursos de toma de posesión, Madrid, 2001.

Raúl RODRÍGUEZ NOGAL: “Orígenes, desarrollo y consolidación de la industria farmacéutica española (ca. 1850-1936)”, Asclepio, 52 (2000), pp. 127-160.

M. J. SANTESMASES: “Viajes y memoria: las ciencias en España antes y después de la Guerra Civil”, Asclepio, 2 (2007), pp. 213-230.

Priscilla SCOTT-ELLIS: The Chances of Death. A Diary of the Spanish Civil War, Norwich, Michael Russell, 1995.

Michael SEIDMAN: The Victorious Counterrevolution. The Nationalist Effort in the Spanish Civil War, Madison, University of Wisconsin Press, 2011.

Joan SERRALLONGA: “Sanitat i Assistència Social” en Francesc BONAMUSA (dir.), Generalitat de Catalunya. Obra de govern 1931-1939, Barcelona, Generalitat de Catalunya, 2006, I, pp. 406-423.

Joan SERRALLONGA: “El cuento de la regularización sanitaria y asistencial en el régimen franquista. Una primera etapa convulsa, 1936-1944”, Historia Social, 59 (2007), pp. 77-98.

David SIMÓN LLORDA: Médicos ourensáns represaliados na guerra civil e a posguerra. Historias do “longa noite de pedra”, Santiago de Compostela, Fundación Dez de Marzo, 2002.

Josep TRUETA: “Closed Treatment of Compound Fractures”, Lancet, 233 (1939)

María R. URRACA: Así empezamos: memorias de una enfermera, Bilbao, La Editorial Vizcaína, 1939.

Elizabeth A. WILLIS: “Medical responses to civil war and revolution in Spain, 1936-1939: international aid and local self-organization”, Medicine, Conflict and Survival, 24 (2008), pp. 159-179.

FUENTES ARCHIVÍSTICAS

Archivo del Ministerio de Asuntos Exteriores

Archivo General de la Administración

Archivo General Militar de Ávila

Archivo General Militar de Madrid

FUENTES HEMEROGRÁFICAS

La Voz de Galicia, 16th November 2008

Descargas

Publicado

2015-11-26

Cómo citar

Serrallonga, J. (2015). The main military medical organisations in the rebel army, 1936-1939. Revista Universitaria De Historia Militar, 4(7), 41–67. https://doi.org/10.53351/ruhm.v4i7.98

Número

Sección

Estudios